Trong bối cảnh kỷ nguyên vàng của game console những năm 1990, khi đĩa mềm chứa các bản sao game, trình chỉnh sửa hex ROM và mã gian lận dựa trên RAM trở thành một phần của thế giới game ngầm, giới hạn phần cứng không phải là rào cản mà là những thử thách cần được vượt qua. Đây là thời kỳ mà người chơi mong muốn trải nghiệm các tựa game nhập khẩu, điều chỉnh trò chơi yêu thích hay số hóa các băng game quý giá phải dựa vào các thiết bị bootleg, bộ tăng cường game và những sửa đổi tự chế. Các phụ kiện chơi game retro như thiết bị gian lận (cheat device) và máy sao chép đĩa (disk copier) đã làm mờ ranh giới giữa việc tiếp cận và vi phạm bản quyền. Khi đi sâu vào nghiên cứu các dữ liệu gỡ lỗi từ trang web problemkaputt.de, ta có thể thấy rõ những mối liên hệ đáng ngạc nhiên giữa nhiều thiết bị này, cho thấy chỉ một vài nhà sản xuất nước ngoài đã thực sự thống trị thị trường.
Bài viết này sẽ tổng hợp danh sách sáu loại phụ kiện chơi game retro đầy hấp dẫn và một số ví dụ nổi bật nhất của chúng. Cho dù được sử dụng để bảo tồn game, chỉnh sửa chúng, hay phá vỡ các khóa vùng, những thiết bị này đều để lại dấu ấn lâu dài trong lịch sử chơi game. Và theo nhiều cách, chúng đã mở đường cho các bản homebrew hiện đại, đổi mới trong giả lập, nỗ lực bảo tồn game và kho ROM khổng lồ mà chúng ta có quyền truy cập ngày nay.
6. Sự trỗi dậy của máy sao chép đĩa dựa trên ROM
Bảo tồn, sao lưu và tinh chỉnh dữ liệu game
Vào giữa những năm 1990, các băng game cartridge gặp một vấn đề lớn: chúng không dễ dàng sao chép. Khác với DVD trong thời đại PlayStation, vốn có thể nhân bản bằng các đầu ghi thông thường, băng game đòi hỏi phần cứng chuyên dụng để trích xuất và lưu trữ dữ liệu. Đó là lúc các máy sao chép đĩa dựa trên ROM ra đời. Hầu hết được sản xuất tại Hồng Kông, những thiết bị này có khả năng trích xuất dữ liệu ROM của một băng game vào đĩa mềm, đĩa ZIP, hoặc sau này là CD, cho phép người dùng sao lưu trò chơi, tải chúng theo yêu cầu và đôi khi còn áp dụng các bản vá lỗi (cheat patch).
Các thiết bị như Super Wild Card, Super UFO và Game Doctor SF rất phổ biến đối với những người sở hữu Super Nintendo, trong khi Multi Game Hunter và Super Magic Drive lại tương thích với nhiều hệ console khác nhau, bao gồm cả Sega Genesis. Nhiều thiết bị này hỗ trợ các sửa đổi game cơ bản, chẳng hạn như kích hoạt tính năng gỡ lỗi hoặc bỏ qua khóa vùng. Mặc dù chúng không được thiết kế để thay đổi trực tiếp trong thời gian thực, nhưng thường cho phép một số tinh chỉnh trước khi khởi chạy game.
Đối với người chơi thời bấy giờ, những thiết bị này vừa mang tính cách mạng, vừa gây tranh cãi và khó tiếp cận ở thị trường phương Tây. Chúng giới thiệu các tính năng như save states (lưu trạng thái), chồng băng game (cartridge stacking), và thậm chí cả vá lỗi bản dịch, nhưng chúng cũng thúc đẩy ngành công nghiệp game tăng cường các biện pháp bảo vệ chống sao chép nghiêm ngặt hơn. Tất nhiên, máy sao chép dựa trên ROM chỉ là khởi đầu – mọi thứ trở nên thú vị hơn khi các máy sao chép bắt đầu hoạt động động bộ với bộ nhớ của console.
5. Máy sao chép đĩa dựa trên RAM đưa mọi thứ lên một tầm cao mới
Chỉnh sửa game trực tiếp và công cụ phát triển ẩn
Không giống như các máy sao chép dựa trên ROM chỉ chỉnh sửa game trước khi chúng tải, máy sao chép đĩa dựa trên RAM áp dụng một cách tiếp cận mạnh mẽ hơn. Những thiết bị này tải game vào bộ nhớ một cách linh hoạt, cho phép thay đổi trực tiếp, mã gian lận theo thời gian thực và các công cụ gỡ lỗi mà thường chỉ dành cho các nhà phát triển.
Doctor V64 và CD64 dành cho Nintendo 64 là những ví dụ điển hình, chúng tải ROM từ CD vào bộ nhớ hệ thống mở rộng. Không giống như các băng game truyền thống có dữ liệu ROM cố định, máy sao chép dựa trên RAM có thể chèn các sửa đổi khi trò chơi đang chạy, cho phép sử dụng mã gian lận, điều chỉnh hiệu suất và thậm chí cả các công cụ gỡ lỗi không chính thức. Một số thiết bị, như Mr. Backup Z64, thậm chí còn hỗ trợ các hình thức save states sơ khai – một sự đổi mới mà sau này sẽ trở thành tiêu chuẩn trong giả lập.
Những máy sao chép này không chỉ dành cho những người đam mê game; chúng là công cụ thiết yếu cho các nhà phát triển homebrew và những hacker game thời kỳ đầu. Các thiết bị này không dễ tiếp cận ở thị trường phương Tây. Ý tưởng viết lại trực tiếp mã game khi khởi động bắt đầu trở nên phổ biến hơn một chút khi các thiết bị gian lận dựa trên ROM xuất hiện.
4. Thiết bị gian lận ROM trở nên phổ biến rộng rãi
Cách phổ biến nhất để “phá vỡ” một trò chơi
Trước khi các thiết bị gian lận dựa trên RAM như Game Shark xuất hiện, các thiết bị gian lận ROM là công cụ hàng đầu để “hack” game. Những thiết bị này hoạt động bằng cách chặn các lệnh game khi khởi động và thay thế chúng bằng mã đã sửa đổi. Điều đó có nghĩa là bạn có thể bắt đầu một trò chơi với số mạng không giới hạn, đạn dược vô tận hoặc kích hoạt các tính năng gỡ lỗi – nhưng bạn không thể thay đổi mã một khi trò chơi đã chạy.
Game Genie là thiết bị nổi tiếng nhất trong số này, nhưng các thiết bị khác như X-Terminator, Game Wizard và Gold Finger cũng hoạt động theo nguyên lý tương tự. Không giống như các thiết bị gian lận dựa trên RAM sau này, chúng hoạt động bằng cách sửa đổi dữ liệu ROM trước khi thực thi, nghĩa là chúng có phạm vi giới hạn hơn nhưng vẫn cực kỳ mạnh mẽ. Các thiết bị như Game Wizard và X-Terminator cũng là những ví dụ ban đầu về việc bỏ qua các khóa vùng của nhà sản xuất để chơi các trò chơi nhập khẩu.
Mặc dù có những hạn chế, các thiết bị gian lận dựa trên ROM đã đặt nền móng cho các công cụ hack thời gian thực, cho phép sửa đổi game trong quá trình chơi sau này.
3. Thiết bị gian lận RAM thay đổi mọi thứ
Hack thời gian thực và chỉnh sửa game tùy chỉnh
Vào giữa đến cuối thập niên 90, các thiết bị gian lận dựa trên RAM đã đưa mọi thứ lên một tầm cao mới. Những thiết bị này cho phép người chơi quét bộ nhớ đang hoạt động, tìm các giá trị game cụ thể (như máu hoặc tiền tệ) và thay đổi chúng ngay lập tức. Chúng không chỉ dùng để điều chỉnh độ khó – chúng còn cho phép người chơi tạo ra những trải nghiệm mới, phá vỡ cơ chế game và thậm chí truy cập nội dung ẩn.
Game Shark và Pro Action Replay là những tên tuổi lớn nhất trong lĩnh vực này. Các thiết bị này có thể liên tục sửa đổi RAM khi trò chơi đang chạy, nghĩa là các hiệu ứng như máu vô hạn, nhân đôi vật phẩm hoặc dịch chuyển cấp độ có thể được bật/tắt trong thời gian thực.
Nhưng đây không phải là những phụ kiện chơi game retro duy nhất hack game ở cấp độ phần cứng – một số thiết bị còn vượt xa khả năng mở khóa vùng và gian lận chung.
2. Bộ chuyển đổi và adapter game mở khóa toàn bộ thư viện game mới
Mở khóa vùng và tương thích đa console
Khóa vùng (region lock) luôn là một nỗi phiền toái đối với game thủ, nhưng các bộ chuyển đổi dựa trên phần cứng đã giúp người chơi dễ dàng vượt qua chúng. Các thiết bị như Honey Bee và Universal Adapter của Datel giúp chơi các game Super Famicom Nhật Bản trên một máy SNES tiêu chuẩn bằng cách “cướp” chip khóa CIC của một game được cấp phép để tải một game khác.
Mặt khác, Super 8 và Tristar 64 là những phụ kiện không được cấp phép, được sản xuất tại Hồng Kông bởi Future Laboratory. Super 8 cho phép người dùng chạy game NES và Famicom trên một máy SNES, trong khi Tristar 64 có hai cổng băng game được thiết kế để chấp nhận game NES và SNES. Các thiết bị này không chạy game trực tiếp trên phần cứng Nintendo mà thay vào đó chạy chúng trên các bộ giả lập system-on-a-chip. Với các adapter bổ sung như RetroGen, bạn thậm chí có thể chơi game Sega Genesis trên một máy console của Nintendo.
Những adapter này không chỉ mở khóa các game mới mà còn bắc cầu các thế hệ console lại với nhau.
1. Thiết bị lưu game cho phép người chơi tự tạo điểm lưu
Những save states đầu tiên trên phần cứng thật
Thiết bị Nakitek Game Saver Plus, cho phép người dùng SNES tạo save state thời gian thực
Trước khi save states trở thành tiêu chuẩn trong các trình giả lập, các thiết bị lưu game đã cho phép người chơi tạm dừng và tiếp tục quá trình chơi bằng cách ghi lại trạng thái hiện tại của console – ghi lại và khôi phục bộ nhớ của console, giúp người chơi tạo ra các điểm lưu giữa game trong những tựa game không hỗ trợ tính năng này.
Nakitek Game Saver và Game Saver+ là một trong những ví dụ sớm nhất, được thiết kế riêng cho SNES. Chúng kết nối giữa băng game và console, chặn dữ liệu RAM và lưu trữ nó trong bộ nhớ dễ bay hơi. Chỉ với một nút nhấn, người chơi có thể đóng băng tiến trình của mình và tải lại sau. Tuy nhiên, những thiết bị này có những hạn chế, như rủi ro hỏng dữ liệu lưu, thời gian giữ pin ngắn và các vấn đề tương thích với một số trò chơi nhất định.
Mặc dù có những điểm yếu, các thiết bị lưu game là một trong những phụ kiện chơi game retro đầu tiên giới thiệu tính năng save states trên console cho người dùng, mở đường cho các save states hiện đại trong các trình giả lập và flash cart. Sự tồn tại của chúng đã chứng minh rằng ngay cả trong kỷ nguyên băng game, người chơi vẫn muốn kiểm soát nhiều hơn tiến trình trò chơi của mình, một tính năng sau này trở nên thiết yếu để bảo tồn và chơi lại các tựa game kinh điển.
Di sản của các phụ kiện chơi game retro
Sự khéo léo của những phụ kiện chơi game retro này đã định hình lại cách người chơi tương tác với các tựa game yêu thích của họ. Máy sao chép đĩa mở đường cho việc bảo tồn game, thiết bị gian lận mang đến cho người chơi những cách thử nghiệm mới, và các bộ chuyển đổi giúp phá bỏ rào cản khu vực. Nhiều thiết bị này hoạt động trong khu vực pháp lý “xám”, nhưng tác động của chúng đến lịch sử chơi game là không thể phủ nhận.
Ngày nay, các phiên bản hiện đại tồn tại dưới dạng flash cart như SummerCart64 mã nguồn mở cho game N64, giả lập dựa trên phần mềm như Ryujinx cho Switch, và thậm chí cả các console sử dụng FPGA như ModRetro Chromatic cho Game Boy. Tuy nhiên, đối với những người đam mê chơi game retro, những bản hack phần cứng gốc này vẫn là minh chứng cho sự sáng tạo và khéo léo của cộng đồng game thủ. Cho dù với mục đích bảo tồn, nâng cao trải nghiệm hay chỉ đơn giản là giải trí, những thiết bị này đã để lại dấu ấn lâu dài trong lịch sử chơi game.
